‘De hit Fancy, waarmee Iggy Azalea wereldberoemd werd, zou niet door de rapper zelf geschreven zijn. Rapper Skeme meent dat hij de teksten geschreven heeft als ‘ghostwriter’. Het gerucht dat de delen die Azalea rapt in de wereldhit door iemand anders zijn geschreven doet al langer de ronde. Zo zou rapper T.I., die gezien wordt als de mentor van Azalea, meegeholpen hebben tijdens het schrijven. Die geruchten sprak hij echter zelf tegen. “Iggy heeft haar eigen ideeën en gedachten en heeft die op haar eigen manier gepresenteerd.” (Bron: nu.nl)
‘It’s widely known that ghostwriting in rap exists, but it’s something that’s rarely talked about. After all, the nature of the arrangement is that the pen behind the face on the mic is meant to remain anonymous. But we may have just gotten a glimpse into who’s responsible for one of the biggest hits of the last year.’ (bron: MTV.com)
Ghostwriting
Ghostwriting is in de boekenwereld een bekend fenomeen. Talloze autobiografieën en andere boeken, die op naam van een bekende persoonlijkheid in de winkel verschijnen, zijn in feite geschreven door andere personen. Niet door de bekende persoonlijkheid zelf. Er zijn inmiddels veel professionele schrijvers in binnen- en buitenland die zich via het internet aanbieden als ghostwriter. Daar wordt niet geheimzinnig over gedaan. Toch lijkt er altijd ‘een luchtje’ te hangen rond ghostwriting.
Wat is dat?
Op de website auteurscollege.nl staat de volgende omschrijving van een ghostwriter:
‘Een ghostwriter is een professionele schrijver die in opdracht van iemand een boek schrijft over of voor die persoon, terwijl de naam van de opdrachtgever als auteur wordt vermeld.’
De naam van de opdrachtgever wordt als de auteur vermeld terwijl dat in feite niet waar is. Dankzij het fenomeen ghostwriting wordt de waarheid dus geweld aangedaan. Maar is dat erg? Opdrachtgevers hebben vaak goede redenen om gebruik te willen maken van een ghostwriter: te weinig tijd, een ander kan het beter, dyslexie etc. Daar staat tegenover dat de consument dankzij het fenomeen ghostwriting lijkt te worden misleid. De echte schrijver is immers iemand anders, wiens naam niet bekend is gemaakt. Toch is van misleiding zeker niet altijd sprake. Ook geldt dat de consument het in veel situaties prima vindt om misleid te worden. Als Beyonce een collectie badkleding verkoopt via H&M verwacht eigenlijk niemand dat zij het zelf is die de patronen en stoffen heeft bedacht. De ontwerpers van H&M zorgen daarvoor. Ook verwacht niemand dat een parfum genaamd Lady Gaga door de zangeres zelf is samengesteld.
Ghostproducing
In de muziekwereld is ghostwriting in met name de rapmuziek en ghostproducing in met name de elektronische muziek momenteel een ‘hot topic’. Maar waarom is dat eigenlijk? Nu het fenomeen ghostwriting niet alleen bij boeken maar ook in de muziek, mode, parfums en welke andere creatieve branche voorkomt, is het handig hiervoor ook een Nederlands woord te bedenken. Ik noem hen: SPOOKMAKERS.
Artiest als merk
Daar waar de artiest in de afgelopen jaren steeds meer als ‘merk’ naar voren is geschoven, is het eigenlijk geen wonder dat celebrities steeds vaker gebruik zijn gaan maken van spookmakers. Een bekend merk verkoopt nu eenmaal veel beter. Is het bekende merk een de wereld rondreizende DJ of artiest, dan ontbreekt hen vaak simpelweg de tijd om rustig aan een nieuw product te werken. Spookmakers kunnen dan een oplossing zijn. Spookmakers kunnen ook een tijdelijk dan wel permanent ‘writers block’ oplossen. De samenwerking met een spookmaker kan leiden tot nieuwe inspiratie en daardoor tot nieuwe muziek, die door de consument misschien niet aangeschaft of beluisterd zou worden als die onder de naam van een verder onbekende maker zou zijn uitgebracht. Consumenten en fans haken nu eenmaal veel sneller aan bij datgene wat zij leuk vinden en hun bekend is. Toch kunnen zij het niet waarderen als hun idool ‘live’ bijvoorbeeld niet blijkt te kunnen zingen. De groep Milli Vanilli heeft dat vele jaren geleden aan den lijve moeten ondervinden. Maar sindsdien zijn er nog talloze platen van artiesten verkocht die in de studio door een ander waren ingezongen. Een artiest kan nu eenmaal lang niet altijd alles zelf, ook al wil het publiek dat maar al te graag geloven. Bij een geweldige opname komen vele vaardigheden kijken. Niet iedereen is zowel een componist, computerprogrammeur, arrangeur, sound designer, producer, technicus, zanger, mixer, muzikant en tot de verbeelding sprekende persoonlijkheid.
House of Tracks
In de elektronische muziek zijn er met name in het buitenland inmiddels de nodige ghoststudios ontstaan die zich aan opdrachtgevers aanbieden. Google maar eens op het woord ghoststudio. Op het internet zijn er inmiddels ook platforms ontstaan die ghostproducing in de elektronische muziek faciliteren. Een Nederlands initiatief is Houseoftracks.com (HOT). HOT brengt als een soort van Marktplaats producers van muziek en DJ’s samen. Vele grote namen in de dance maken inmiddels gebruik van ghostproducers. Onder hun eigen naam verschijnen tracks die in feite door andere personen zijn geproduceerd. Daar is zo nu en dan veel kritiek op binnen de dancewereld, maar is ghostproducing nu echt zo erg?
Digitalisering
De digitalisering heeft het mogelijk gemaakt dat de apparatuur die nodig is voor het maken van een track voor iedereen bereikbaar is. Het kost geen tienduizenden euro’s meer om een opname te realiseren. Nieuwe muziek kan zelfs via allerlei apps op de telefoon worden gemaakt. Het maken van opnamen is sterk gedemocratiseerd. Enthousiaste gebruikers van deze apparatuur beschikken op enig moment simpelweg over veel nieuwe opnamen die op de plank blijven liggen. Zij verkopen deze opnamen graag. Via een internet platform als HOT is in feite de hele wereld hun marktplaats en kunnen hun opnamen waar dan ook in de wereld worden gebruikt. Koper en verkoper zijn daar blij mee.
Wel moet worden gezegd dat deze werkwijze met name in lijkt te druisen tegen de persoonlijke band van de maker met zijn werk, die wij in de Europese auteursrechtelijke wereld van oudsher belangrijk vinden. De Auteurswet geeft om die reden aan makers allerlei persoonlijkheidsrechten, waaronder het recht op naamsvermelding. Maar wat als de maker daar nu zelf geen gebruik van wil maken? Het recht van een maker om onder pseudoniem een werk openbaar te maken is erkent, maar heeft een auteur ook het recht om juist geen gebruik te maken van zijn recht op naamsvermelding?
Ieder zijn vak
Onnik Tavitian, de bedenker van House of Tracks, vraagt zich al jaren af waarom over ghostproducing zo hypocriet wordt gedaan. Ik vroeg Onnik mij zijn visie toe te lichten, en dit was zijn antwoord:
‘Om eerlijk te zijn, we weten we nog steeds waarom er negatief wordt gedaan over ghostproducing. Mensen zeggen wel, je moet je eigen muziek maken. Als je dat laat doen door een ander is het nep. Maar waarom? Of het nou boeken zijn of kunst, ghostproducing / ghostwriting is al zo oud als de weg naar Rome. Zelfs van de grootmeester Rembrandt is bekend dat hij zijn handtekening zette onder werken van zijn leerlingen. Maakt dat het schilderij minder mooi? Laten we vooropstellen dat een Producer/Componist per definitie niet ook Dj hoeft te zijn. Een gedachte die veel mensen wel hebben. Er zijn genoeg producers die helemaal niet op een podium willen staan maar het wel leuk vinden om muziek te maken en hier een boterham mee willen verdienen. Mag dit dan niet voor een Dj? Er zijn zoveel grote namen in de Dance die gebruik maken van ghostproducers waarom is dit zo erg? En maakt dit de muziek minder goed? De shows zijn goed de muziek is goed. Het scoort. Wat is het probleem? Ieder zijn vak zouden wij zeggen.
Ook hoor je mensen vaak zeggen laat ze er dan op ze minst eerlijk voor uitkomen. Maar de vraag is: zou jij dat doen als je vooraf weet dat je dan de halve wereld over je heen krijgt?
Ook hoor je vaak: de producer/componist krijgt op deze manier helemaal geen credit voor zijn werk. Maar dat is niet waar. Als de componist een goeie deal sluit met de Dj behoudt hij gewoon zijn rechten. Producers die via ons platform hun opname verkopen, behouden zelf hun auteursrechten. Wel is het zo dat de naam van de producer/componist niet op de digitale release van de opname vermeld wordt. Je moet hierbij wel bedenken dat jonge DJ’s zich tegenwoordig helemaal niet meer realiseren welke rechten er op een opname van een liedje zitten. Zij zijn ook vaak geen lid van Buma/Stemra en Sena is hun al evenmin bekend. Ik leg hen vaak uit dat een DJ/producer die zelf een track heeft geproduceerd in feite zowel een uitvoerend kunstenaar is als een fonogrammenproducent in de zin van de Wet Naburige Rechten en dan ook nog eens de maker van de muziek volgens de Auteurswet. Maar veel jonge producers zien dat zelf anders. Als ik hen dan ook nog vertel dat op hun eigenlijke werk, het ‘producen’ nu juist weer geen intellectuele eigendomsrechten rusten kijken ze me wazig aan. Zij willen gewoon hun output verkopen.
In de muziekbranche lijkt er inmiddels een soort van dubbele moraal te zijn. Producers die muziek mogen maken voor bijvoorbeeld Rihanna of Goldplay zijn cool (en terecht). Maar muziek maken voor een Dj is not done, waarom niet? Wij zien de logica daar niet van.’
Mij lijkt dat het vooral de geheimzinnigheid is die maakt dat ghostproducing een hot topic is. Feit is dat de bekende DJ van tegenwoordig meer is te vergelijken met een artiest en de producer van tegenwoordig meer is te vergelijken met een auteur. Lang niet iedereen is zowel DJ als producer. Maar de consument denkt dat wel en de DJ laat de consument graag in die waan. Bekende DJ’s doen vervolgens in feite niet veel anders dan Beyoncé met H&M doet. Zo lang iedereen daar blij mee is werkt het. Daar is verder niets bijzonders aan.
