Geen toekomst zonder geschiedenis. In 2009 vierde de Vereniging van Muziekhandelaren en -uitgevers in Nederland (VMN) haar 100-jarige bestaan. Daardoor is er een aardig boekje uitgekomen getiteld ‘ Wij Zijn Muziek’. Het boekje is geschreven door Ruud Buurman, geproduceerd door George Knops en uitgebracht door de VMN.
VMN en NMUV
Het boekje vertelt niet de volledige geschiedenis van de VMN. Dat was feitelijk onmogelijk. Het grootste gedeelte van het archief van de VMN is namelijk verloren gegaan in de Tweede wereldoorlog. Maar het boekje geeft wel een overzicht van de belangrijke gebeurtenissen voor de uitgevers van bladmuziek in de afgelopen 100 jaar. Bij één van die gebeurtenissen ben ik zelf ook betrokken geweest als advocaat. Ik heb het dan over de afsplitsing van de muziekuitgevers van Lichte Muziek – de NMUV – van de VMN. Directe aanleiding daarvoor was de ‘ sponsoring’ door Buma/Stemra van Radio Noordzee Nationaal (RNN) met 1,2 miljoen gulden. Muziekuitgever Strengholt was de eigenaar van de zender. De eigenaar van de zender was tevens voorzitter van Buma/Stemra. Bovendien lag belangenverstrengeling op de loer. De andere muziekuitgevers vreesden onder meer dat Strengholt via RNN het eigen repertoire wel eens sterk zou kunnen bevoordelen, met allerlei extra Buma/Stemra uitkeringen voor Strengholt van dien. Uiteindelijk werd de crisis opgelost, doordat de VMN en de NMUV besloten voortaan in samenspraak de Buma/Stemra bestuurszetels voor de uitgevers te zullen verdelen. Deze afspraak geldt tot op de dag van vandaag.
Piratenland
Uit het boekje blijkt ook duidelijk dat Nederland gedurende lange tijd in Europa bekend stond als piratenland. Nederland wilde lange tijd liever niet toetreden tot de Berner Conventie, het internationale verdrag waarin een wereldstandaard werd vastgelegd voor de bescherming van auteursrechten. Ons land was in de 19e eeuw namelijk een vrijhaven voor met name buitenlandse schrijvers en vrijdenkers, die hier werken konden laten publiceren die in eigen land verboden waren. Nederland werd zelfs gezien als een ‘roofstaat’.
Berner Conventie
Maar dit alles eindigde in 1912, toen Nederland een eigen Auteurswet omarmde en toe trad tot de Berner Conventie. De muziekuitgevers ging het nadien voor de wind. Zij maakten tot het midden van de 19e eeuw zelfs deel uit van de ‘ gegoede burgerij’. Tot dat de phonograph werd uitgevonden en de grammofoonplaat. De wereld veranderde vervolgens in een rap tempo.
Stemra
Wat ik niet wist, is het feit dat men in Nederland in tegenstelling tot de landen om ons heen, koos voor een collectieve rechtenorganisatie waarin niet alleen auteurs en componisten het voor het zeggen hadden, zoals in het buitenland, maar ook de muziekuitgevers en wel in gelijke mate. In 1913 was Buma in deze opzet een feit. Niet-leden van Buma en buitenlandse auteurs konden daar vervolgens gedurende lange tijd niet aankloppen voor een vergoeding voor het verveelvoudigen van hun muziek. Tot ook dat internationaal onhoudbaar werd, waarna Stemra werd opgericht in 1936.
VMN
Honderd jaar VMN is vooral een overzicht van de ontwikkelingen in het uitgeven van bladmuziek. Deze zelfde bladmuziek heeft het in de afgelopen jaren onder invloed van de kopieermachine en het internet zwaar te verduren gekregen. Toch geldt ook voor de uitgevers van bladmuziek dat het bloed kruipt waar het niet gaan kan. ‘ Muziek is emotie. Daarom maak ik me ook niet zo heel druk over het illegaal kopiëren. Je houdt het toch niet tegen. De echte muziekliefhebber doet het niet en die wil een origineel boekje. Geen pakje losse blaadjes.’ Aldus de vakhandel in bladmuziek. Het argument lijkt sterk op de argumenten die de CD en DVD detailhandel tegenwoordig verkondigen als hen gevraagd wordt naar hun bestaansrecht in dit tijdperk van gratis downloaden en streamen. Tachtig jaar lang zaten de muziekuitgevers en de handelaren van bladmuziek samen in één vereniging. Maar deze samenwerking lijkt nu toch zijn langste tijd te hebben gehad. Onder invloed van de al jaren dalende verkopen van bladmuziek komen er namelijk al jaren geen jonge handelaren in bladmuziek meer bij en nemen de internetverkopen toe.
Kopen!
Maar de uitgevers van de VMN gaan door. Musicopy bewaakt tegenwoordig het kopiëren van teksten en noten voor de muziekuitgevers van bladmuziek. Een VMN-portal is in ontwikkeling en het bevorderen van amateurmuziek staat weer hoog op de agenda. ‘ Wij zijn Muziek’ is een alleraardigst boekje over een voor velen weinig doorgrondelijke, 100-jarige vereniging over wiens werkzaamheden bij een breder publiek nauwelijks iets bekend is. Ook dit boekje is in beginsel gemaakt voor de leden van de VMN. Maar de lezers van dit blog kunnen het boekje zelf ook bestellen.
