Naburig recht

Een liedje is eigenlijk best een ingewikkeld product. Dat komt omdat er verschillende soorten rechten van verschillende soorten makers in verstopt zitten. Allereerst is er het naburig recht (naburig, omdat deze rechten erg lijken op auteursrechten) van de partij die de muziek als uitvoerend kunstenaar uitvoert, bijvoorbeeld een zanger, gitarist of andere artiest. Deze uitvoeringen kunnen bovendien worden opgenomen. De eigenaar van de allereerste opname wordt ook wel de fonogrammenproducent genoemd. Vaak is dat het label, die geïnvesteerd heeft in de opname en deze heeft uitgebracht. De rechten van artiesten en fonogrammenproducenten zijn geregeld in de Wet Naburige Rechten. Daarnaast is de stichting Sena belangrijk als het gaat om het verdienen aan de openbaarmaking van commercieel in het verkeer gebrachte geluidsopnamen. Maar er is ook een partij aan te wijzen die een liedje heeft gemaakt, dat wil zeggen: gecomponeerd en/of de tekst heeft geschreven. Deze partijen worden als maker van het liedje beschermd door de Auteurswet. In de praktijk dragen veel muziekauteurs het recht om de werken te exploiteren over aan een collectieve rechtenorganisatie (Buma/Stemra) én aan een muziekuitgever (muziekuitgaverechten). Daardoor zijn er vaak tenminste drie partijen aan te wijzen die betrokken zijn bij de exploitatie van muziekauteursrechten.

Naburig rechthebbenden hebben een verbodsrecht

De Wet Naburige Rechten beschermd meerdere soorten makers. Uitvoerend kunstenaars en fonogrammenproducenten zijn belangrijke categorieën, maar denk bijvoorbeeld ook aan filmproducenten, uitgevers van perspublicaties en omroeporganisaties. Al deze partijen beschikken over eigen naburige rechten op de door hun geleverde prestaties. Het naburig recht wordt ook wel eens een vorm van prestatiebescherming genoemd, doordat de wetgever met name de hoge financiële investeringen die er nodig waren voor het maken van het eindproduct – de film, het televisieprogramma, de geluidsopname – wilde erkennen en beschermen. De producent van een videoclip heeft dus zelfstandige verbodsrechten. De ‘lat’ ligt als het gaat om het krijgen van nabuurrechtelijke bescherming niet erg hoog. De uitvoerend kunstenaar moet echter wel een ‘werk’ in de zin van de Auteurswet uitvoeren wil er sprake zijn van nabuurrechtelijke bescherming als uitvoerend kunstenaar. Voor de fonogrammenproducent volstaat de investering en organisatie van de eerste opname. Van een opgenomen ‘werk’ hoeft geen sprake te zijn. Een zelfgemaakte opname van straatgeluiden is dan ook evenzeer een fonogram als het nieuwste album van een bekende artiest. Bescherming betekent dat de uitvoerend kunstenaar en de fonogrammenproducent om welke reden dan ook, het openbaar maken, verspreiden of kopiëren van een (opgenomen) uitvoering kan verbieden. Het naburig recht is dus een verbodsrecht. Maar in de praktijk draagt de artiest dit verbodsrecht vaak over een de fonogrammenproducent. Bovendien is het uitsluitend de stichting Sena die op eigen gezag een vergoeding kan bedingen voor de openbaarmaking van commercieel in het verkeer gebrachte opnamen. De artiest en het label kunnen dat niet en hebben voor dat gebruikt dus géén verbodsrecht gekregen van de wetgever. Deze regeling maakt het radiostations en omroepen mogelijk om welke muziek dan ook ten gehore te brengen. Als daarvoor maar een vergoeding wordt betaald aan Sena. Sena betaalt 50% van de ontvangsten door aan de uitvoerend kunstenaars en 50% aan de fonogrammenproducenten.

In het jaarlijks verschenen boek ‘ARTIEST & RECHT – nieuwe praktijkgids muziekrecht’ schreef ik tot en met 2010 over de bijzondere ins & outs van het naburig recht. Helaas is dit boek niet meer verkrijgbaar. De laatste editie verscheen in 2012. Er is geen nieuwe versie meer gekomen omdat de ontwikkelingen in het muziekrecht vanaf die datum in een stroomversnelling terecht zijn gekomen. Ooit maak ik weer een update. Maar tot die tijd is het sneller en eenvoudiger om mijn kennis van en ervaring met het naburig recht te delen via de blogs die in deze website zijn opgenomen.

Veel plezier met het lezen ervan!