In 2010 heeft de Canadian Federal Court of Appeals in hoger beroep geoordeeld, dat een onlinemuziekdienst (zoals bijv. iTunes) geen vergoeding hoeft te betalen voor de openbaarmaking van de bekende 30-seconden fragmenten die doorgaans op de website van download winkels kunnen worden beluisterd. De Canadese Buma, Socan, kan dus geen aanspraak maken op een vergoeding voor het gebruik van haar uitvoeringsrechten.
Fair dealing
De eis van Socan werd afgewezen, doordat de ‘monsters’ van 30-seconden werden beoordeeld als zijnde een ‘fair dealing’ volgens de Canadese auteurswet. Een ‘fair dealing’ is vergelijkbaar met wat in de Verenigde Staten ‘fair use’ wordt genoemd. Deze begrippen staan voor uitzonderingen op de verbodsrechten van de auteur. Een gebruik dat als ‘fair use’ wordt beoordeeld kan door de auteur dus niet worden verboden en de gebruiker hoeft er ook niet voor te betalen.
Research
De Canadese zaak draaide uiteindelijk om het begrip ‘research’, welk begrip in de Canadese auteurswet is opgenomen als een ‘fair dealing’. Socan betoogde dat onder ‘research’ uitsluitend wetenschappelijke en analytische werkzaamheden dienden te worden verstaan. Het beluisteren van een monster van 30-seconden muziek door een consument werd door haar aangemerkt als ‘window shoppen’ door een toekomstige klant. En voor ‘shoppen’ moet de knip nu eenmaal getrokken worden.
Authenticiteit en kwaliteit
Maar het Canadese Hof ging daar niet in mee. Volgens het Hof kan onder ‘research’ ook de handeling worden verstaan waarbij:
‘a consumer is searching for an object of copyright that he or she desires and is attempting to locate and wishes to ensure its authenticity and quality before obtaining it’.
Dat u dat weet. De zaak krijgt mogelijk een vervolg in de Verenigde Staten, waar de muziekuitgevers, Ascap en BMI van download winkels een vergoeding verlangen voor het gebruiken van hun uitvoeringsrechten (openbaarmaking dus), zowel in het geval van de 30-seconden fragmenten als voor het downloaden van muziek.
Nederland: citaatrecht
Hoe zit dat nu in Nederland. Hebben we daar ook zoiets als ‘fair dealing’ of ‘fair use’?
Nee, dat is niet het geval. Maar ook in de Nederlandse auteurswet zijn uitzonderingen op het verbodsrecht van de auteur opgenomen. Eén van die uitzonderingen is het citaatrecht. Alhoewel bij het begrip ‘citaat’ door velen alleen aan schriftelijke citaten zal worden gedacht, zijn ook klankcitaten toegestaan. Tenminste, als aan de wettelijke voorwaarden wordt voldaan, te weten:
- Contextvereiste: het citeren moet plaats hebben in een aankondiging, beoordeling, polemiek of wetenschappelijke verhandeling of voor een uiting met een vergelijkbaar doel; M.i. is de stelling verdedigbaar, dat de fragmenten van 30 seconden zowel functioneren als een aankondiging (deze muziek is hier verkrijgbaar) als een beoordeling (de consument wil beoordelen of hij deze titel beter vindt dan een andere titel en is als het ware de recensent van zijn eigen aankopen);
- Het vooraf rechtsgeldig openbaar gemaakt zijn van het werk (het album ligt doorgaans ook in de winkel);
- De persoonlijkheidsrechten van de auteur moeten worden geëerbiedigd (van verboden verminkingen zal eigenlijk wel nooit sprake zijn doordat het steeds gaat om een fragment van het origineel);
- Bron dan wel auteursvermelding (hieraan wordt doorgaans wel voldaan, en vermelding is alleen verplicht voor zover dat redelijkerwijs mogelijk is).
