Op 2 december 2016 oordeelde de Britse High Court dat de leden van Duran Duran geen beroep kunnen doen op het beëindigingsrecht dat dwingend is opgenomen in de Amerikaanse Auteurswet. Als gevolg van dit recht kan een auteur van een werk waarvan de rechten zijn overgedragen aan een exploitant, deze rechten onder bepaalde voorwaarden weer terugkrijgen. De zaak was voor veel Britse componisten en tekstdichters van belang. Duran Duran is erg teleurgesteld.
Wereldwijde overdracht
De Amerikaanse Auteurswet erkent net als de Nederlandse Auteurswet de inherent zwakke positie van de auteur ten opzichte van de exploitanten van hun werken. Muziekuitgevers exploiteren sinds jaar en dag de composities en teksten van muziekauteurs. Veel muziekuitgevers tekenen graag zo vroeg mogelijk jong talent en laten zich de muziekuitgaverechten dan wel de volledige muziekauteursrechten op de gecomponeerde en nog te maken werken overdragen. De contracten waarin de overdracht en de levering van de rechten zijn geregeld zijn vaak heel uitvoerig. Wereldwijd wordt min of meer hetzelfde model gebruikt. De muziekuitgevers verlangen een wereldwijde overdracht van de rechten. Zelf exploiteren zij de werken meestal alleen in eigen land. Vervolgens sluiten ze per land contracten met sub-uitgevers, die op hun beurt de rechten in dat land exploiteren. De collectieve rechtenorganisaties honoreren deze systematiek. Zodra een uitgever een contract heeft gesloten met een auteur, verminderen de inkomsten van de auteur automatisch. Of anders gezegd: krijgt de uitgever automatisch een aandeel van 33,3 – 50% van de opbrengsten voor het werk. Dit omdat de statuten en de reglementen van de collectieve rechtenorganisaties dit wereldwijd zo bepalen. Zowel uitgever als auteur moeten wel lid zijn van zo’n collectieve rechtenorganisatie, want die organisaties zijn de partij die geld incasseren voor het gebruik van muziekwerken door bijvoorbeeld de omroep, horeca en voor live-optredens.
Zwakke positie auteur
Sinds 1 juli 2015 beschermd de Nederlandse Auteurswet (en de Wet Naburige Rechten) de zwakke positie van de auteur. Daartoe zijn in de Auteurswet een aantal nieuwe bepalingen opgenomen. Een deel van deze bepalingen is ook van toepassing op contracten die voor 1 juli 2015 zijn gesloten. Zo kan een onredelijk bezwarend beding in een contract worden vernietigd door de auteur en is er een recht voor de auteur en artiest opgenomen in de wet om de overgedragen rechten terug te krijgen van de exploitant, met name in het geval de werken door de exploitant niet worden gebruikt (non usus). In Amerika is, om vergelijkbare redenen, in de Auteurswet een beëindigingsrecht opgenomen waar de auteur die op of na 1 januari 1978 zijn auteursrechten heeft overgedragen of gelicenseerd aan een partij, gedurende een nauwkeurig omschreven periode een beroep kan doen. Doet de auteur niet tijdig een beroep op deze bepaling, dan is de kans voorbij en blijven de rechten waar ze zijn, te weten bij de exploitant. Beëindigen kan pas 35 jaar na de overdracht plaatsvinden. De auteur heeft een periode van vijf jaar rond het einde van deze periode van 35 jaar voor het uitbrengen van een schriftelijke beëindigingsverklaring aan de exploitant. De regeling is in Amerika van dwingend recht en geldt ongeacht wat partijen in het contract met elkaar hebben afgesproken over de duur van de rechtenoverdracht. Sinds 2013 zijn er dan ook veel bekende Amerikaanse, maar ook Britse auteurs die een beroep op deze regeling doen. De verklaring moet maximaal twee tot ten hoogste tien jaar voor de beëindigingsdatum aan de exploitant zijn uitgereikt. Duran Duran bracht zo’n verklaring uit op 11 maart en 24 juni 2014.
Standpunt uitgever en auteurs
De zaak ging over 37 muziekwerken van Duran Duran, waaronder populaire titels als ‘The Reflex’, ‘Girls On Film’ en ‘Hungry Like The Wolf’. De uitgever – Gloucester Place Music Ltd, maar uiteindelijk het Amerikaanse bedrijf Sony/ATV – was van mening dat het Amerikaanse recht niet relevant was voor de oplossing van het geschil. Op alle muziekuitgavecontracten die de auteurs hadden ondertekend was namelijk het Engelse recht van toepassing verklaard, inclusief een exclusieve bevoegdheid voor de Engelse rechter om geschillen te beslechten. De auteurs beriepen zich juist op het dwingende karakter van de Amerikaanse regeling. In Amerika geldt het beëindigingsrecht ook voor buitenlandse auteurs die tijdig een beëindigingsverklaring uitbrengen aan de exploitant, aldus Duran Duran. De rechten die zien op de exploitatie in de Verenigde Staten kunnen daardoor weer terugkeren naar de oorspronkelijke makers van de werken.
Oordeel britse rechter
De Britse rechter constateert allereerst dat de (rechts)vraag of, en zo ja in welke omvang een auteursrecht overdraagbaar is, wordt bepaald door het recht van het land waar bescherming wordt verlangd. Dat is een gevolg van artikel 5(2) van de Berner Conventie, waar niet alleen Amerika en Engeland maar ook Nederland en vele andere landen bij aangesloten zijn. Naar Amerikaans recht is een auteursrecht overdraagbaar voor de duur van het auteursrecht. De overdracht blijft in stand, tenzij een auteur tijdig een beroep doet op het beëindigingsrecht. De verklaringen van Duran Duran waren dus in beginsel geldig volgens het Amerikaanse recht. De Berner Conventie ligt aan de basis van heel veel nationale auteurswetten. Als gevolg van dit verdrag krijgen auteurs als het ware een mandje vol met verschillende auteursrechten, al naar gelang het recht van het land waar bescherming wordt gevraagd. Dit alles is volgens de Britse rechter onder het ‘Verdrag van Rome van 1980 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst’ (hierna: EVO genoemd) niet anders. Maar, daar waar het EVO in artikel 7 lid 1 aan bepalingen van bijzonder dwingend recht van een ander land (in dit geval: Amerika) betekenis toekent naast het (in dit geval) Engelse recht, constateert de Britse rechter dat dit artikel 7 lid 1 EVO in het Verenigd Koninkrijk niet geldt! De werking van artikel 7 lid 1 kon onder het EVO-regime inderdaad uitgesloten worden door landen. Engeland heeft destijds van dat recht gebruik gemaakt. Maar voor het overige geldt het EVO wél.
EVO
Ingevolge artikel 3 lid 1 EVO, wordt een overeenkomst beheerst door het recht dat partijen hebben gekozen. Duran Duran en de uitgever hadden gekozen voor Brits recht, waardoor als gevolg van artikel 8 EVO de vraag naar het bestaan en de geldigheid van een overeenkomst of een bepaling daarvan, worden beheerst door – in dit geval – het Britse recht.
Interpretatie van een overeenkomst
Het geschil betrof volgens de procederende partijen een kwestie die met name de interpretatie van de onderliggende muziekuitgavecontracten betrof. Interpretatiegeschillen komen in het handelsverkeer regelmatig voor. De rechter wordt dan gevraagd de rechtsgevolgen van bepaalde contractuele bepalingen vast te stellen. Op de uitleg van Nederlandse contracten is bijvoorbeeld de Haviltex-regel van toepassing. De Nederlandse rechter kijkt dan vooral naar de (subjectieve) bedoelingen van partijen en de kenbaarheid van die bedoelingen voor de andere partij ten tijde van het sluiten van het contract. Als gevolg van deze regeling is niet zo zeer de taalkundige uitleg van de tekst van een contract relevant, maar tellen in Nederland alle relevante omstandigheden, waaronder de redelijke verwachtingen en betekenis van een bepaalde overeenkomst, voor de uitleg mee. Deze uitlegregel staat tegenover een objectievere uitleg van contracten, die in ‘common law’ landen als het Verenigd Koninkrijk van toepassing is. In Amerika en Engeland gold vroeger de regel dat de meest gebruikelijke uitleg van de tekst van de overeenkomst als uitgangspunt diende voor de vaststelling van de rechtsgevolgen van een contract. Maar deze regel is de afgelopen jaren wel wat genuanceerder geworden. Het gaat nu om het vaststellen van de betekenis die een redelijk persoon, diein dezelfde positie verkeert als de contractspartij, zou hebben toegekend aan de betreffende contractsbepalingen. De tekst van het contract blijft dus wel erg belangrijk. Maar zaken die in Nederland wél meespelen, zoals de subjectieve bedoelingen van een partij, de onderhandelingen voorafgaand aan het sluiten van het contract of de wijze waarop partijen de overeenkomst hebben uitgevoerd, blijven in Engeland irrelevant. Overigens geldt het EVO niet meer in Nederland, waar sinds 17 december 2009 de Europese ‘Verordening inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst’ (ook wel: Rome I genoemd) van toepassing is. Het Verenigd Koninkrijk neemt echter geen deel aan deze Verordening. Vandaar de toepassing van EVO.
Uitgavecontracten
In artikel 3 van de muziekuitgavecontracten die de leden van Duran Duran hadden gesloten met hun muziekuitgever, was een uitvoerige regeling opgenomen voor de wereldwijde overdracht van de auteursrechten, zowel die op bestaande als op toekomstige werken:
‘… so that the entire copyrights and all other rights in the said works shall be vested in the Publisher absolutely free from the adverse claims of any third party.’
In artikel 4 van de contracten was bovendien een expliciet recht voor de uitgever opgenomen op wijzigingen, nieuwe teksten, vertalingen, arrangementen en andere bewerkingen van de muziekwerken:
‘… all of such rights in such modifications and new matter to be exercised in such manner as the Publishers shall think fit so that the entire copyrights and all other rights whatsoever and howsoever throughout the world in such modifications and new matter shall be vested in the Publishers absolutely for the full term thereof and all renewals and extensions thereof subject always to payment of the Writer’s share of all fees and royalties as provided for herein.’
De rechter oordeelde – na enige aarzeling – dat uit de tekst van de artikelen 3 en 4 van de overeenkomsten duidelijk bleek dat het destijds de bedoeling van partijen is geweest om de volledige auteursrechten aan de uitgever over te dragen en overgedragen te laten voor de volledige duur van het auteursrecht. Daaruit volgt dat het dan niet zo kan zijn dat Duran Duran, door een beëindigingsverklaring naar Amerikaans recht uit te brengen, de duur van de eigendom van de muziekuitgever alsnog kan beperken. Dat is dan immers aan te merken als een wanprestatie, gepleegd door de auteurs, die de overeenkomst met de uitgever dan niet naar behoren nakomen. De muziekuitgever kreeg dus gelijk van de rechter.
Reactie Duran Duran
Het mag duidelijk zijn dat de leden van de groep Duran Duran erg ontevreden zijn met deze uitkomst. Een uitkomst die zij ook niet hadden verwacht, doordat het uitbrengen van een beëindigingsverklaring naar Amerikaans recht in hun ogen slechts een formaliteit zou zijn. Simon Le Bon, de zanger van de groep, verklaarde als volgt:
‘What artist would ever want to sign a company like Sony/ATV as this is how they treat songwriters with whom they have enjoyed tremendous success for many years? (…) Working to find a way to do us out of our rights feels like the ugly and old-fashioned face of imperialist, corporate greed. I thought the acceptability of this type of treatment of artists was long gone – but it seems I was wrong.’
Nederlandse auteurs en artiesten
Kunnen Nederlandse artiesten en auteurs nog wél een beroep doen op de Amerikaanse beëindigingsverklaring en zo alsnog hun rechten terugkrijgen? Voor heel veel Nederlandse auteurs en artiesten zal deze vraag weinig relevant zijn, doordat zij weinig succes hebben gehad in de Verenigde Staten. Maar voor een werk als ‘Radar Love’ van de Golden Earring, of – op termijn – de wereldwijde hits die een aantal Nederlandse DJ’s inmiddels hebben gerealiseerd, is het antwoord op deze vraag mogelijk wél interessant. Helaas vergt het antwoord uitgebreider onderzoek, met name naar het geldende internationale privaatrecht. Maar doordat we in Nederland een contract beoordelen met de Haviltex-formule (in plaats van de objectieve methode), zeker de oude uitgavecontracten niet heel erg uitvoerig zijn én in Nederland de Rome I Verordening in plaats van EVO moet worden toegepast, acht ik de kans wel behoorlijk groot.
Copyright © 2020, Margriet Koedooder
Advocaat voor de Muziek, Media en Entertainmentbranche
De Vos & Partners Advocaten
Advocaten voor de creatieve industrie
