We zouden het bijna vergeten, maar de Auteurswet bevat een flink aantal strafrechtelijke bepalingen. Daarin staat bijvoorbeeld dat degene die opzettelijk inbreuk maakt op eens anders auteursrecht, wordt gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste 6 maanden of een geldboete van de vierde categorie. Ook is het verspreiden van inbreuk makende voorwerpen strafbaar, evenals het opzettelijk handelen in decodeermiddelen, de onrechtmatige publicatie van een portret, de ongeoorloofde bemiddeling van muziekauteursrechten, het openbaar maken van een portret en het doen van een onjuiste opgave van het muziekgebruik aan Buma. Dat we als het gaat om de handhaving van intellectuele eigendomsrechten meestal niet eerst aan het strafrecht denken, komt doordat de civielrechtelijke handhaving, dus door de rechthebbenden zelf, het uitgangspunt is van het openbaar ministerie. Dit uitgangspunt is opgenomen in de beleidsregels van het openbaar ministerie. Begin dit jaar is de Aanwijzing intellectuele eigendomsfraude (2005A022) verlengd tot en met 31 januari 2016. Daarnaast is de Richtlijn voor strafvordering intellectuele eigendomsfraude (2011R025) van toepassing tot en met 31 december 2015. Wat staat daar nu precies in?
Aanwijzing
Allereerst is het uitgangspunt van het OM dat de civielrechtelijke handhaving door de rechthebbenden zelf voorop dient te staan. Rechthebbenden kunnen zelf naar de rechter stappen als er inbreuk wordt gemaakt op hun intellectuele eigendomsrechten. Dergelijke procedures vinden veelvuldig plaats. Er zijn inmiddels vele advocaten die zich met dergelijke civielrechtelijke handhaving van de IE-rechten van hun cliënten bezighouden, waaronder ondergetekende.
Daarnaast zijn er allerlei koepelorganisaties die de rechten handhaven van hun leden. De stichting Brein vertegenwoordigt in dit verband veel producenten van geluids- en beeldopnamen. De Business Software Alliances, waar mijn kantoor de nodige werkzaamheden voor verricht, richt zich op het uit de markt halen van illegale software en SNB-React (voorheen Stichting Namaakbestrijding) treedt op tegen inbreuken op merkrechten.
Strafrecht
Maar wanneer komt het OM dan wél in actie? Dat is het geval als het algemeen belang in het geding is. In de Aanwijzing wordt vermeld wanneer dat in ieder geval het geval is, bijvoorbeeld bij:
- Bedreiging van de volksgezondheid of de veiligheid van de samenleving, denk bijv. aan verhandelde nepmedicijnen;
- Bedrijfsmatig gepleegde, marktverstorende, grootschalige namaak en piraterij, bijv. als een verdachte tenminste 1000 euro per maand verdient aan zijn handelswijze;
- Betrokkenheid van criminele organisaties en georganiseerde criminaliteit – zo kon een piraat in de hoogtijdagen van de CD, aan de verkoop van illegale kopieën veel meer verdienen dan aan de verhandeling van drugs;
- Recidive, oftewel iemand gaat ondanks civielrechtelijke dan wel strafrechtelijke veroordeling, keer op keer in de fout.
Douane
Op het uitgangspunt van de civielrechtelijke handhaving is overigens een uitzondering gemaakt voor alle inbreuken welke door de douane worden aangetroffen in bagage van reizigers, pakketten en bij koeriers. De uit Thailand meegenomen namaak Louis Vuitton-tas, die door de douane wordt aangetroffen bij een terugkerende vakantieganger, dient dan ook in beginsel in beslag te worden genomen door de douane. Gaat het echter om slechts enkele exemplaren, bijv. 3 t-shirts, dan gaat de douane ervan uit dat sprake is van ‘eigen gebruik’, ook al staat de Auteurswet of de Wet Naburige Rechten een dergelijk ‘eigen gebruik’ in feite niet toe. De shirts worden dan niet in beslag genomen, omdat het OM dat niet ‘opportuun’ vindt. Voor pakketjes met illegale spullen geldt wél een ‘nul-tolerantie’: op ‘eigen gebruik’ kan dan geen beroep worden gedaan en de goederen worden direct in beslag genomen en vernietigd.
Eigen gebruik
Doordat de Auteurswet, de Wet Naburige Rechten en andere IE-regelingen een aantal uitzonderingen bevatten die zien op toegestaan eigen gebruik van (illegale) goederen, bijv. de thuiskopie, bevat de Aanwijzing een uitsplitsing van wat er per IE-regeling nu precies onder moet worden verstaan. Eigen gebruik is een strafuitsluitingsgrond. In de Auteurswet is onder meer de thuiskopieregeling opgenomen. Noch het maken van een kopie van een CD of DVD, noch fotokopiëren, naknutselen, nabreien en andere vormen van handvaardigheid zijn strafbaar. Voor computerprogramma’s geldt echter een strenger regime.
Grootschalige internetpiraterij
Het via een website als download aanbieden van muziek, films en/of games wordt zeer schadelijk en marktverstorend gevonden en levert grote economische schade op aan de entertainmentbranche. Maar ook hier staat de civielrechtelijke handhaving voorop. De stichting Brein voert jaarlijkse vele gerechtelijke procedures tegen inbreukmakers zoals bijv. The Pirate Bay.
FIOD-ECD
De strafrechtelijke bestrijding van intellectuele eigendomsfraude is een taak van de FIOD-ECD, die deze taak verricht in samenwerking met de douane, het OM en andere opsporingsdiensten. Er is een nationaal Meldpunt IE-fraude dat is gevestigd in Utrecht, bij de Kennisgroep Intellectuele Eigendom van de FIOD-ECD.
Richtlijn
Is eenmaal een overtreding of misdrijf op het gebied van IE-rechten geconstateerd, dan bevat de Richtlijn voor strafvordering IE-fraude de uitgangspunten voor het transactie- en requireerbeleid van het OM.
Allereerst is in deze richtlijn het uitgangspunt opgenomen, dat het opstarten van een opsporingsonderzoek, het vernietigen van inbreuk makende goederen en het instellen van strafvordering op grond van inbreuken mogelijk is zonder dat een slachtoffer aangifte heeft gedaan, bijv. van oplichting of kopers bedrog. Het OM kan dus zelfstandig tot vervolging besluiten.
Gaat het overigens om reizigers met verboden spullen, dan geldt dat onder reizigers in de Richtlijn uitsluitend de reizigers vanuit landen buiten de Europese Unie worden verstaan. Dit vanwege het geldende vrije verkeer van diensten en goederen binnen Europa. Gaat het om internet-IE fraude en is sprake van inbreuk op auteursrechten, dan is de plaats van het delict niet alleen de plaats waar de dader woont of zijn onderneming is gevestigd, maar ook de plek waar de handeling plaatsvond of de handeling zijn uitwerking had. Met name de laatstgenoemde plaats is in het geval van internet-fraude gemakkelijker aan te wijzen.
Toegestaan eigen gebruik
Ingevolge de Richtlijn zal het OM of de douane geen strafrechtelijke reactie verstrekken aan een reiziger die maximaal 3 horloges, 250 ml parfum, 3 beeld/geluidsdragers of 3 stuks ‘overige goederen (met uitzondering van datadragers) meeneemt naar Nederland. Dat volgt uit de Grenshoeveelhedentabel van de Richtlijn. Maar wordt de limiet overschreden, dan zullen álle aangetroffen nepgoederen in beslag worden genomen.
Pas vanaf 200 of meer horloges, meer dan 15.000 ml parfum, meer dan 1000 beeld/geluidsdragers en meer dan 200 datadragers of meer dan 1000 stuks ‘overige goederen’ zal een dagvaarding in een strafrechtelijke procedure volgen. Voor de hoeveelheden die tussen de genoemde aantallen liggen, geldt dat door een reiziger formeel afstand moet worden gedaan van de goederen. Bovendien wordt er dan door het OM een transactievoorstel gedaan in de vorm van een geldboete, die moet worden voldaan wil dagvaarding worden voorkomen. Deze boete varieert van 280 – 2.700 euro. Voor post, pakketten, koeriers en vracht gelden overigens andere aantallen en bedragen.
Praktijk
Dat de strafrechtelijke aanpak van fraudeurs niet altijd vlekkeloos verloopt, blijkt uit een recent vonnis van het Amsterdamse Hof d.d. 22 februari 2012 (iept20120222). In hoger beroep sprak het Hof een verdachte vrij, die door de rechtbank in eerste instantie was veroordeeld tot een gevangenisstraf van 6 maanden en een boete van € 15.000. Volgens de rechtbank had de man zich schuldig gemaakt aan het op beroepsmatige wijze verkopen van illegale Cd’s met uitvoeringen van artiesten als Norah Jones, Anouk, K3 en Robbie Williams en vervalsing van facturen. Het ging blijkens het arrest om tenminste 9700 illegale muziek-Cd’s die de verdachte aan de Free Record Shop had verkocht. Uit nader onderzoek bleek dat het ging om ‘counterfeits’, oftewel exacte kopieën van een bestaande uitgave die nauwelijks van echt te onderscheiden zijn en die door de Free Record Shop ook niet als zodanig waren herkend. Uit de ‘mouldcode’ op de Cd’s bleek dat deze waren geperst in Duitsland, bij een bedrijf waarvan de directeuren strafrechtelijk werden onderzocht vanwege de productie van illegale Cd’s. Bij de verdachte had de politie verder grote aantallen (lege) CD-doosjes en gescande inlays van Cd’s aangetroffen. Toch concludeerde het Hof tot vrijspraak van de verdachte. Juist doordat de Cd’s nauwelijks van echt waren te onderscheiden, kon de verdachte, net als de Free Record Shop, niets kwalijk worden genomen. Hij had de Cd’s niet zelf geperst maar van het Duitse bedrijf afgenomen. De valse facturen deden daar niets aan af omdat het volgens het Hof ‘in het handelsverkeer mogelijk is dat afleveringen plaatsvinden zonder dat daarvan facturen worden opgemaakt’. Civielrechtelijk zou deze zaak niet zo desastreus zijn gelopen voor de rechthebbenden. Bij de civiele rechter zouden de rechthebbenden de vernietiging of onbruikbaarmaking van de Cd’s hebben kunnen vorderen, evenals een vordering tot afdracht van winst, een schadevergoedingsactie uit hoofde van onrechtmatige daad en het opleggen van dwangsommen ter voorkoming van toekomstige overtredingen door de verdachte. Wie daar meer over wil weten, kan mij altijd een email sturen: mkoedooder@devos.nl.
